Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng văn phòng Luật sư Chính Pháp, cho hay tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp được tòa án áp dụng với người đang chấp hành án phạt tù khi xét thấy không cần buộc phải chấp hành án tại cơ sở giam giữ và có đủ điều kiện theo quy định của Bộ luật Hình sự. "Việc tha tù trước thời hạn giúp phạm nhân sớm có cơ hội sửa chữa lỗi lầm và thể hiện chính sách hình sự nhân đạo của nhà nước", luật sư nói.

Viện dẫn điều 66 Bộ luật Hình sự và Nghị quyết 01/2018 của Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao, luật sư Cường cho biết người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng có thể được tha tù trước thời hạn.

Tuy nhiên, họ phải đáp ứng đủ các yêu cầu như đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù, phạm tội lần đầu, có nhiều tiến bộ, ý thức cải tạo tốt, nơi cư trú rõ ràng, đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, bồi thường thiệt hại, án phí. Điều kiện nữa phải đáp ứng là chấp hành được ít nhất 1/2 mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất 15 năm với người bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn....

Người phạm tội có công với cách mạng, thân nhân của người có công với cách mạng, người đủ 70 tuổi trở lên, phụ nữ nuôi con dưới 36 tháng tuổi thì phải chấp hành được ít nhất 1/3 mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất 12 năm với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn.

Người có ý thức cải tạo tốt nghĩa là chấp hành tốt nội quy trại giam, tích cực học tập, cải tạo và có đủ kỳ xếp loại chấp hành án phạt tù từ khá trở lên. Cụ thể, người đang chấp hành án phạt tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn phải có ít nhất 20 quý liên tục liền kề thời điểm đề nghị tha tù trước thời hạn được xếp loại chấp hành từ khá trở lên. Người có án từ trên 20 đến 30 năm phải 16 quý liên tục; án 15-20 năm phải 12 quý liên tục; án 10-15 năm phải 8 quý; án 5-10 năm phải 6 quý; án 3-5 năm phải 4 quý; án từ 3 năm trở xuống phải 2 quý liên tục.

"Trường hợp phạm các tội xâm phạm an ninh quốc gia, phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh, tội khủng bố hoặc người bị kết án 7 năm tù trở lên về tội Cướp tài sản, Bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản, Sản xuất trái phép chất ma túy,... sẽ không được tha tù trước thời hạn", ông Cường nói.

Trình tự tha tù trước thời hạn

Theo điều 368 Bộ luật Tố tụng Hình sự, trại giam, tạm giam hoặc cơ quan thi hành án hình sự công an cấp tỉnh, quân khu có trách nhiệm lập hồ sơ đề nghị tha tù trước thời hạn và chuyển cho VKSND, TAND cấp tỉnh,... nơi phạm nhân đang chấp hành án phạt tù.

Trong 15 ngày kể từ khi nhận được hồ sơ, Chánh án TAND cấp tỉnh phải mở phiên họp xét tha tù trước thời hạn và thông báo bằng văn bản để VKSND cùng cấp cử kiểm sát viên tham gia phiên họp. Hội đồng xét tha tù trước thời hạn có điều kiện gồm chánh án và hai thẩm phán, do chánh án làm Chủ tịch Hội đồng.

Trong ba ngày từ khi ra quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện, tòa án phải gửi quyết định cho phạm nhân và trại giam lập hồ sơ. Sau khi nhận được quyết định cơ sở giam giữ phải tổ chức công bố và thực hiện thủ tục thi hành.

Viện kiểm sát có quyền kháng nghị, phạm nhân có quyền khiếu nại quyết định về việc chấp nhận hoặc không chấp nhận đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện.

"Ví dụ khi TAND cấp tỉnh có quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù thì VKSND cấp cao tại khu vực đó có quyền kháng nghị giám đốc thẩm. Nếu kháng nghị của Viện kiểm sát được tòa án chấp nhận thì quyết định tha tù trước thời hạn sẽ bị hủy bỏ đồng thời tòa án sẽ ra quyết định thi hành án và bắt lại bị cáo để thi hành án theo nội dung bản án đã tuyên", ông Cường nói.