KHÁNG NGHỊ THEO THỦ TỤC GIÁM ĐỐC THẨM TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ

Căn cứ để kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm được quy định tại Điều 371 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2021. Theo Điều 373 BLTTHS năm 2015, những người có thẩm quyền kháng nghị giám đốc thẩm trong tố tụng hình sự gồm:

• Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao;
  Chánh án Tòa án quân sự trung ương, Viện trưởng Viện kiểm sát quân sự trung ương;
• Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao.

Để thực hiện quyền kháng nghị giám đốc thẩm, các chủ thể có thẩm quyền cần tiến hành nhiều hoạt động nhằm phát hiện căn cứ kháng nghị trong các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật để xem xét, đánh giá và quyết định kháng nghị. Đây là một khâu quan trọng, đảm bảo việc phát hiện kịp thời các sai sót trong bản án, quyết định đã có hiệu lực và góp phần nâng cao chất lượng công tác giám đốc thẩm trong tố tụng hình sự.

1. Về việc xem xét kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm

1.1. Phát hiện bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật cần xét lại

Theo Điều 372 BLTTHS năm 2015, việc phát hiện bản án hoặc quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật cần xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm được thực hiện thông qua các hoạt động như:

• Kiểm tra bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật;
• Giám đốc việc xét xử, kiểm sát việc xét xử;
• Tiếp nhận thông tin, phản ánh, đơn đề nghị từ người bị kết án, cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân.

Các hoạt động này được thực hiện bởi các cơ quan chuyên môn, đơn vị tham mưu thuộc hệ thống Tòa án và Viện kiểm sát, ví dụ:

• Vụ Giám đốc kiểm tra I thuộc TAND tối cao;
• Vụ Thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử hình sự (Vụ 7) thuộc VKSND tối cao;
• Các Tòa, Viện nghiệp vụ thuộc TAND cấp cao và VKSND cấp cao.

Để thống nhất quy trình, TAND tối cao và VKSND tối cao đã ban hành các quy chế và hướng dẫn như:

• Quy chế số 505/QĐ-VKSTC ngày 18/12/2017 của Viện trưởng VKSND tối cao;
• Hướng dẫn số 15/HD-VKSTC ngày 03/8/2023 của VKSND tối cao về việc tiếp nhận, xử lý và giải quyết đơn đề nghị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.
• Quy chế số 625/QĐ-CA ngày 06/9/2016 của Chánh án TAND tối cao về việc giải quyết đơn đề nghị, kiến nghị đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật.

Việc phát hiện căn cứ kháng nghị được tiến hành thông qua nhiều kênh nghiệp vụ như:

• Đối với Tòa án: kiểm tra bản án, quyết định đã có hiệu lực của TAND cấp dưới; công tác giám đốc việc xét xử; giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự; xem xét bản án tử hình trước khi thi hành; thông tin từ báo chí, dư luận…
• Đối với Viện kiểm sát: thông qua công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiểm sát các quyết định thi hành án hình sự, xem xét bản án tử hình trước khi thi hành hoặc kiểm sát quyết định giảm, miễn, rút ngắn thời gian chấp hành hình phạt.

Mặc dù các hoạt động này được tiến hành trong hệ thống ngành dọc, song khi phát hiện vi phạm, Tòa án hoặc Viện kiểm sát cấp dưới phải báo cáo, thông báo cho cấp có thẩm quyền để xem xét kháng nghị theo quy định của pháp luật và các văn bản hướng dẫn nêu trên.

1.2. Thủ tục thông báo, tiếp nhận và giải quyết việc xét lại bản án, quyết định theo thủ tục giám đốc thẩm

Theo Điều 374 và Điều 375 BLTTHS năm 2015, khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật, người bị kết án, cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân có thể thông báo bằng văn bản hoặc trình bày trực tiếp với người có thẩm quyền kháng nghị hoặc với Tòa án, Viện kiểm sát gần nhất, kèm theo chứng cứ, tài liệu, đồ vật (nếu có).

Sau khi tiếp nhận, Tòa án hoặc Viện kiểm sát có trách nhiệm xử lý, phân loại và chuyển hồ sơ đến đơn vị chuyên môn có thẩm quyền xem xét.

Mặc dù BLTTHS năm 2015 chưa quy định cụ thể về việc trả lời kết quả cho người đề nghị, song Nghị quyết số 96/2019/QH14 ngày 27/11/2019 của Quốc hội đã yêu cầu TAND tối cao và VKSND tối cao “nâng cao chất lượng, đẩy nhanh tiến độ giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, đảm bảo tỷ lệ giải quyết đạt từ 60% trở lên và việc trả lời đơn đúng quy định pháp luật”.

Quy trình giải quyết được cụ thể hóa tại Quy chế số 505, Quy chế số 625 và Hướng dẫn số 15, bao gồm các bước:

1. Tiếp nhận và xử lý ban đầu (phân loại đơn, tách đơn khiếu nại – tố cáo khỏi đơn đề nghị giám đốc thẩm);
2. Thụ lý và nghiên cứu hồ sơ (phân công Kiểm sát viên, Thẩm tra viên);
3. Báo cáo, đề xuất hướng giải quyết (kháng nghị, không kháng nghị hoặc kiến nghị khắc phục vi phạm);
4. Trình người có thẩm quyền xem xét và ra quyết định;
5. Thông báo kết quả (trong thời hạn theo quy định nội bộ).

Trong quá trình nghiên cứu, Viện kiểm sát và Tòa án có thể xác minh, thu thập thêm tài liệu, chứng cứ nếu thấy cần thiết. Thời hạn và quy trình này được hướng dẫn chi tiết trong các quy chế nội bộ của hai ngành, đảm bảo tính minh bạch, khách quan và đúng pháp luật trong quá trình xem xét kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm.

Luật sư giỏi bào chữa các vụ án hình sự cho bị can bị cáo tại khu vực Bình Hưng Hòa quận Bình Tân và Tân Phú cũ nay là Tòa khu vực 9 TPHCM:

Văn phòng Luật sư ĐẠT ĐIỀN

Địa chỉ: 560A Tân Kỳ Tân Quý, phường Bình Hưng Hòa (quận Bình Tân cũ), TP.HCM

Điện thoại & zalo: 0567 50 1111